Er is een grote én urgente vraag naar meer energie; Nederland is in transitie. Enerzijds zijn huishoudens in een hoog tempo bezig met het installeren van zonnepanelen en warmtepompen, en zijn bedrijven aan het verduurzamen. Anderzijds groeit Nederland en komen er meer woningen, datacenters, bedrijventerreinen etc. bij. Deze ontwikkelingen hebben grote impact op het huidige energiesysteem dat niet toegerust is op deze maatschappelijke ontwikkelingen. Hierdoor ontstaan er knelpunten in het systeem: netcongestie. Er is niet genoeg capaciteit op het netwerk, waardoor er meer vraag is dan aanbod. Zo kunnen bedrijven, woonwijken, zonneparken en andere ontwikkelingen op steeds meer plekken voorlopig niet worden aangesloten. Dit heeft grote economische en maatschappelijke gevolgen.
Dit leidt ertoe dat er nu (harde) keuzes gemaakt moeten worden; niet alles en iedereen kan bedient worden. De vanzelfsprekenheid verdwijnt. Daarnaast zal de gevraagde energie-infrastructuur sneller gerealiseerd moeten worden met slimme oplossingen en goed plannen. Dat betekent dat ruimtelijke ontwikkelingen hand in hand gaan met de mogelijkheden van energie-infrastructuur
Overheden, netbeheerders en andere partijen slaan de handen ineen. De brede samenwerking bestaat uit de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Netbeheer Nederland, het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, de Nederlandse Organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek én de gezamenlijke provincies.
In het huidige energiesysteem staan betrouwbaarheid en leveringszekerheid centraal. Keuzes worden vooral gemaakt op basis van technologische gronden: waar zit de meeste vraag en aanbod? Hoe kan het netwerk zo efficiënt mogelijk worden uitgebreid tegen de laagste kosten?
Deze vragen en daaropvolgende keuzes hebben een steeds grotere maatschappelijke impact. Zo is de aanwezigheid van de bestaande energie-infrastructuur bepalend voor waar wel of niet ergens woonwijken of bedrijventerreinen gerealiseerd kunnen worden.
In het energiesysteem van de toekomst zou juist de maatschappelijke impact centraal moeten komen te staan, om zo de grote gevolgen op de samenleving en de economie te verminderen. Hiervoor is een nieuwe manier van werken nodig: planning van woonwijken, bedrijventerreinen, verduurzaming etc. moet afgestemd worden met de planning en investering voor de energie-infrastructuur.
Hiervoor zullen overheden, netbeheerders en andere partijen gezamenlijk keuzes over het energiesysteem moeten maken. Dit vraagt om een nieuwe werkwijze voor alle partijen: integraal programmeren. Zo moeten de vraag, het aanbod en de energie-infrastructuur in samenhang worden ontwikkeld om op termijn weer in balans te komen.
Integraal Programmeren vraagt om een publieke afweging in een gezamenlijk proces van overheden, netbeheerders en andere partijen. De belangrijkste resultaten waarnaar zij streven zijn een energievisie en een provinciaal MIEK. De energievisie bevat zover mogelijk het toekomstbeeld van de ontwikkeling van het energiesysteem, het provinciaal MIEK een overzicht van de daarvoor nodige belangrijkste maatschappelijke projecten in een provincie.
Om provincies, gemeenten en netbeheerders te ondersteunen bij de totstandkoming van het PMIEK is een handreiking opgesteld. In deze handreiking wordt beschreven waarom integraal programmeren nodig is, wat het is en hoe het in de praktijk vorm kan krijgen.
Wilt u hier meer over weten?
Stap 2 in het proces van integraal programmeren is het ontwikkelen van een energievisie. In sommige regio’s is al gestart met de ontwikkeling van een energievisie door provincies, gemeenten, netbeheerders en andere partijen. Voor bijna iedere partij is dit de eerste keer. Dus ontdekken we tijdens het proces wat wel en niet werkt.
In 'Bouwstenen voor een energievisie' staan veel praktijkvoorbeelden dankzij de ervaringen die de verschillende partijen al hebben.
Daarin wordt antwoord gegeven op vragen als:
- Wat is het belang en het doel van de energievisie?
- Wat zijn mogelijke stappen in het proces richting een energievisie?
- Welke onderwerpen en keuzes kunnen onderdeel zijn van de energievisie?
- Hoe past de energievisie in de instrumenten die de omgevingswet biedt?
In alle 12 provincies is het afgelopen halfjaar een gezamenlijke start gemaakt met het integraal programmeren. Provincies, netbeheerders en gemeenten hadden afgesproken met de minister van EZK dat zij voor de zomer van 2023 een eerste (proef)ronde van integraal programmeren uitvoerden, en uiterlijk op 31 maart hun eerste stap voor de pMIEK presenteren. Waar staan ze, hoe gaat het, wat hebben ze bereikt en waar lopen ze tegenaan? Dit is gelukt, waarna op 24 april het moment van de pMIEKs gemarkeerd werd met Minister Jetten.
In alle provincies wordt tot en met juli 2023 de eerste ronde doorlopen. Daarna zullen de netbeheerders de opgeleverde pMIEK’s zo goed mogelijk doorvertalen in hun investeringsplannen. Projecten van nationaal belang worden meegewogen in het proces richting het Nationaal MIEK. Zo kunnen overheden versneld aan de slag met de realisatie van prioritaire projecten.
Na de zomer van 2023 beginnen provincies, netbeheerders en gemeenten aan de tweede ronde integrale samenwerkingsronde, die in 2025 tot een energievisie en een volgende versie van de pMIEK moet leiden.
Zodra de pMIEKs vastgesteld zijn en daarmee gepubliceerd, worden deze hier verzameld.
Op 24 april stonden de overheden samen met de netbeheerders stil bij het moment van de pMIEK's.
Wil jij meer weten over de energietransitie, of heb je vragen? Neem dan contact op met:
- Mariëlle Vosbeek - opgavemanager energiesysteem bij het IPO
- Email: mvosbeek@ipo.nl
